Mandaty - Komenda Miejska Policji w Sopocie

W kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia z 2001 roku /Dz. U. z 2001 roku Nr 106 poz. 1148/ postępowanie mandatowe uregulowano jako jedno z tzw. postępowań szczególnych.

Zgodnie z przepisem art. 95 § 1 k.p.w. postępowanie mandatowe prowadzi Policja, a inne organy wtedy, gdy przepis szczególny tak stanowi. Są trzy rodzaje mandatów: gotówkowy, kredytowany oraz kredytowany zaoczny. W postępowaniu mandatowym można nakładać grzywnę w drodze mandatu karnego:

• gotówkowego, wydawanego ukaranemu po uiszczeniu grzywny bezpośrednio funkcjonariuszowi, który ją nałożył,
• kredytowanego, wydawanego ukaranemu za potwierdzeniem odbioru,
• zaocznego.

Jednakże mandatem karnym gotówkowym może być nałożona grzywna jedynie wobec osoby czasowo przebywającej na terytorium Polski lub nie mającej tutaj stałego miejsca zamieszkania albo pobytu. Mandat taki staje się prawomocny z chwilą uiszczenia grzywny do rąk funkcjonariusza, który ją nałożył /poprzednio można było to uczynić wyłącznie wobec "osób czasowo przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej"/.

Mandatem karnym kredytowanym może być nałożona grzywna jedynie wobec osoby innej niż wymieniona wyżej.

Mandatem karnym zaocznym może być nałożona grzywna w razie stwierdzenia wykroczenia, którego sprawcy nie zastano na miejscu jego popełnienia, gdy nie zachodzi wątpliwość co do osoby tego sprawcy; mandat taki pozostawia się wówczas w takim miejscu, aby sprawca mógł go niezwłocznie odebrać. Mandat taki powinien wskazywać, gdzie w terminie 7 dni od daty jego wystawienia ukarany może uiścić grzywnę, oraz informować o skutkach jej uiszczenia w tym terminie. Staje się on prawomocny z chwilą uiszczenia grzywny we wskazanym miejscu i terminie.

Zgodnie z ustawowym wymogiem, mandat zawiera pouczenie o obowiązku uiszczenia grzywny w terminie 7 dni od daty jego przyjęcia oraz o skutkach nieuiszczenia grzywny w tym terminie.

Podstawową przesłanką do zastosowania trybu mandatowego jest zgoda sprawcy wykroczenia na przyjęcie mandatu. Sprawca wykroczenia musi zostać pouczony o swym prawie odmowy przyjęcia mandatu oraz o konsekwencjach takiej odmowy, jednakże pouczenie to nie może zmierzać w kierunku swego rodzaju "wymuszenia" zgody na przyjęcie mandatu.

W postępowaniu mandatowym, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej funkcjonariusz uprawniony do nakładania grzywny w drodze mandatu karnego może ją nałożyć jedynie, gdy:

• schwytano sprawcę wykroczenia na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia  /nałożenie grzywny może nastąpić aż do upływu 14 dni od daty ujawnienia czynu/,
• stwierdzi popełnienie wykroczenia naocznie pod nieobecność sprawcy albo za pomocą urządzenia pomiarowego lub kontrolnego, a nie zachodzi wątpliwość co do osoby sprawy czynu - w tym także w razie potrzeby po przeprowadzeniu w niezbędnym zakresie czynności wyjaśniających, podjętych niezwłocznie po ujawnieniu wykroczenia  /nałożenie grzywny może nastąpić aż do upływu 30 dni od daty ujawnienia czynu./

Ponadto funkcjonariusz nakładający grzywnę jest obowiązany określić jej wysokość, zarzucone sprawcy wykroczenia oraz poinformować sprawcę wykroczenia o prawie odmowy przyjęcia mandatu karnego i o skutkach prawnych takiej odmowy.

Wysokość mandatów reguluje art. 96 k.p.w. /minimalna jego wysokość to 20 zł./. Zgodnie z tym przepisem można nałożyć grzywnę w granicy do 500 zł., a w przypadku, o którym mowa w art. 9 § 1 Kodeksu Wykroczeń do 1000 zł. (art. 9. par. 1 k.w. – Jeżeli czyn wyczerpuje znamiona wykroczeń określonych w dwóch lub więcej przepisach ustawy, stosuje się przepis przewidujący najsurowszą karę, co nie stoi na przeszkodzie orzeczeniu środków karnych na podstawie innych naruszonych przepisów).

W drodze mandatu karnego nie nakłada się grzywny za wykroczenia, za które należałoby orzec środek karny, a także w wypadku określonym w art. 10 § 1 k.w., (Jeżeli czyn będący wykroczeniem wyczerpuje zarazem znamiona przestępstwa, a wymierzono kary lub środki karne za wykroczenie oraz za przestępstwo, kara i środek karny wymierzone za wykroczenie nie podlegają wykonaniu; w razie ich uprzedniego wykonania zalicza się je na poczet kar i środków karnych wymierzonych za przestępstwo.

Konsekwencje odmowy przyjęcia mandatu zostały uregulowane w przepisie art. 99 k.p.w. W takim przypadku /lub w razie nieuiszczenia w wyznaczonym terminie grzywny nałożonej mandatem zaocznym/ organ, którego funkcjonariusz nałożył grzywnę, występuje do sądu z wnioskiem o ukaranie. W tym wniosku zaznacza się, że obwiniony odmówił przyjęcia mandatu albo, że nie uiścił grzywny nałożonej mandatem zaocznym, a w miarę możności podaje się także przyczyny odmowy. W konsekwencji nie ma żadnych ograniczeń dla sądu, co do wysokości ewentualnej kary za wykroczenie. O zagrożeniu tym decyduje wyłącznie naruszony przepis kodeksu wykroczeń, a więc obwiniony może być ukarany karą surowszą, niż zaproponowana w trybie mandatowym.

W procedurze wykroczeniowej przewidziano tzw. nadzwyczajny środek zaskarżania w postaci uchylenia prawomocnego mandatu.  Zgodnie z art. 101§ 1 k.p.w. mandat karny / prawomocny / podlega uchyleniu, jeżeli grzywnę nałożono za czyn niebędący czynem zabronionym jako wykroczenie. Uchylenie następuje z urzędu albo też na wniosek ukaranego złożony w zawitym terminie 7 dni od daty uprawomocnienia się mandatu. Organem uprawnionym do uchylenia prawomocnego mandatu karnego jest sąd właściwy do rozpoznawania sprawy /sąd rejonowy lub grodzki/, na którego obszarze działania grzywna została nałożona.

Pouczenie o prawie odmowy przyjęcia mandatu karnego:

• Sprawca wykroczenia może odmówić przyjęcia mandatu karnego (Art. 97 § 2 Kodeksu Postępowania w Sprawach o Wykroczenia).
• Mandat karny zaoczny staje się prawomocny z chwilą uiszczenia grzywny we wskazanym terminie i miejscu. Mandat karny kredytowany staje się prawomocny z chwilą pokwitowania jego odbioru przez ukaranego. Mandat karny uiszczany w gotówce staje się prawomocny z chwilą uiszczenia grzywny funkcjonariuszowi, który ją nałożył.
• Ściąganie grzywny nałożonej w drodze mandatu karnego następuje w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (art. 100 Kodeksu Postępowania w Sprawach o Wykroczenia).
• Grzywna nałożona mandatem karnym kredytowanym powinna być uiszczona w terminie 7 dni od daty przyjęcia mandatu (art. 98 § 3 Kodeksu Postępowania w Sprawach o Wykroczenia). Grzywna nałożona mandatem karnym zaocznym powinna być uiszczona w terminie 7 dni od daty wystawienia mandatu (art. 98 § 5 Kodeksu Postępowania w Sprawach o Wykroczenia).
• Uiszczający grzywnę w urzędzie pocztowym lub w banku ponosi koszty opłat manipulacyjnych.
• W razie odmowy przyjęcia mandatu karnego lub nie uiszczenia w wyznaczonym terminie grzywny nałożonej mandatem karnym zaocznym organ, którego funkcjonariusz nałożył grzywnę występuje do sądu 
  z wnioskiem o ukaranie sprawcy wykroczenia (art. 99 Kodeksu Postępowania w Sprawach o Wykroczenia).